Ik woon in een landelijk gebied, tussen de diverse dorpen zie je bijna alleen maar landbouwgronden en graslanden. Ga ik van Zuidbroek naar Slochteren dan kom ik door het buurstschap Stootshorn. In mijn kinderjaren nog een dorp met kroeg en lagere school, tegenwoordig een uitgestrekte lint met her en der wat zijwegen, enkele boerderijen, nieuwe woningen en kleine arbeidershuisjes. Maar je moet er van houden om zo stil te wonen en voor alles de auto te moeten pakken om in een van de omliggende dorpen te komen.
Maar ooit was het anders.
Rond 1800 lag er bij het dorp Noordbroek, in een streek die Stootshorn heette, een uitgestrekt landgoed van een aanzienlijke Groninger regentenfamilie. Naast een groot huis lag er een uitgestrekt park met duizenden bomen, vijvers, boomgaarden en moestuinen. Bij dit bezit hoorden ook uitgestrekte deels ontgonnen stukken hoog- en laagveen. Vandaar de naam van het landgoed: Veenhuizen.
Na het overlijden van de laatste mannelijke eigenaar, Mr. Joseph Gockinga, liet zijn weduwe het bezit in 1852 veilen. Enkele opkopers namen delen van het landgoed over en verkochten die weer in kleinere stukken door. Kopers waren bijna in alle gevallen landarbeiders uit de omgeving. Landarbeiders die land kochten! In het boek wordt uitgelegd hoe zij hiertoe in staat waren. En juist dankzij die aankopen ontsnapten deze landarbeiders aan de diepe armoede die de Grote Agrarische Depressie in de jaren na 1878 elders veroorzaakte.
Rond 1900 waren velen van hen groentekweker of zelfs landbouwer geworden. Hun relatieve vooruitgang werd echter door de modernisering in de twintigste eeuw weer ongedaan gemaakt. Stootshorn lag te ver van moderne voorzieningen zoals waterleiding en elektra. Ver na de Tweede Wereldoorlog kwamen de overgebleven woningen in handen van mensen die de boerderijtjes tot prachtige landhuizen ombouwden.
In het nieuwe boek van Nick Kieft wordt de geschiedenis van Noordbroek en van de erbij behorende buurtschap Stootshorn beschreven vanaf de eerste bewoning tot onze tijd. Het dorp Noordbroek wordt geplaatst in een omgeving waar natuurlijke omstandigheden zoals de vorming van de Dollard en menselijke activiteiten het leven deden bewegen op de golven van de geschiedenis.
Tenslotte wordt ook en biografische schets gegeven van drie ‘grote zonen’ van Stootshorn. Mannen die alle drie voor hun grote verdienste voor de samenleving een koninklijke onderscheiding hebben gekregen en onder eenvoudige omstandigheden op Stootshorn school zijn gegaan. Het gaat om Geert Veenhuizen, Eltjo Rugge en Johannes Leonardus Amerika.
Afgelopen zondag was ik samen met de overige bestuursleden van de Historische Kring Menterwolde aanwezig bij de uitreiking van het eerste exemplaar. Eigenlijk best bijzonder want ooit toen ik nog thuis woonde bij mijn ouders, hing er op de slaapkamer van inwonende oom Lucas een foto van Geert Veenhuizen, waar hij ooit werkzaam was in de aardappel veredeling. En zo is het cirkeltje weer rond.
Voor wie het boek nog wil aanschaffen, dit kan bij elke boekhandel en woon je bij mij in de omgeving, geef maar een seintje, dan zorg ik er voor dat Nick er een doet toekomen. Verkooprijs € 21,95.
Geert Veenhuizen
