Er zijn boeken en boeken, maar soms kan een klein boekje veel meer impact hebben tijdens het lezen dan een dik exemplaar waarin de woorden niet blijven hangen. Ik kwam afgelopen week in het bezit van het boekje Onbestelbaar van Isaac Lipschits, een overlevende van de Holocaust. Een boek die een ieder die eens zou moeten lezen.
Lipschits kwam uit een Joods gezin waarvan de vader, Sander Lipschits, op de markt stond met vooral bananen.[ zijn moeder was Grietje Lipschits-Grootkerk. Lipschits had vier broers en een zus. Levi Meijer (geboren 1916), Rebecca (geboren 1918), Maurits (geboren 1920), Jacob (geboren 1926) en Alex (geboren 1939). Het gezin was niet religieus – zo werkte de vader gewoon op zaterdag – maar sommige gewoonten uit het Jodendom werden wel nageleefd. Het gezin verhuisde vaak en woonde vanaf 1935 aan de Agniesestraat in Rotterdam.
Toen het tijdens de Tweede Wereldoorlog te gevaarlijk werd vonden de ouders voor zichzelf en voor de drie nog thuiswonende kinderen onderduikadressen. Alex ging naar het dorp Noordwelle in Zeeland, Isaac ging naar Sint Jacobiparochie in Friesland, Jacob naar Amsterdam. Sander en Grietje doken zelf onder in Rotterdam. Alex was naast Isaac de enige die de Holocaust overleefde. Alle andere gezinsleden, evenals de echtgenoten van zijn zus en broers en hun twee kleine kinderen, werden vermoord in Auschwitz en Sobibor.
Na de bevrijding, in mei 1945, zocht Lipschits zijn broertje in Zeeland op, die toen 6 jaar was en een christelijke opvoeding kreeg bij zijn pleegouders, Gommert en Geertje Klompe, die hem als hun eigen zoon behandelden.
Na zijn verblijf in Friesland keert Isaac terug naar Rotterdam maar vertrekt daar ween vanaf 1946 of 1947 en komt terecht in het Joods Jongenshuis in Amsterdam. Hij en zijn broer stonden onder toezicht van de Commissie voor Oorlogspleegkinderen en werden niet herenigd. Lipschits kon het echter niet accepteren dat zijn broer in een gereformeerd gezin werd opgevoed. In september 1948 ontvoerde hij zijn broer en vertrok hij met hem naar Israël. Daar liet hij zijn broertje in de steek. Alex kwam terecht bij een Nederlandse pleegfamilie in een kibboets.
In 1949 keerde Isaac terug na een periode als vrijwilliger en het Israëlische leger. Er werd een klacht tegen hem ingediend wegens het ontvoeren van zijn broertje en hij kwam voor de rechter. Hij kreeg een week voorwaardelijke gevangenisstraf met een proeftijd van zes maanden. Achteraf betuigde hij spijt van zijn onbezonnen stap. Pas in 1957 maakte Isaac weer contact met de Zeeuwse familie Klompe en werd het contact tussen hen en Alex, die zich inmiddels David noemde, hersteld..
Begin 2008 werd zijn al zestien jaar eerder geschreven Onbestelbaar: herinneringen in briefvorm gratis in Rotterdam verspreid, ter herinnering aan de in de oorlog omgekomen Rotterdamse joden. Het boek had hij vormgegeven in de vorm van een fictieve brief aan zijn eveneens in de oorlog om het leven gebrachte moeder. Hij verhaalt erin hoe het hem en andere overlevende familieleden na de oorlog is vergaan, en rekent erin af met de jodenvervolging en andere gruwelijkheden.
Isaac Lipschits overleed enige maanden later op 77-jarige leeftijd.
Stolpersteine voor de familie Lipschits in Rotterdam, Agniesestraat
