Vrijdag was het dus zover, naar jarenlange voorbereidingen, het opzoek gaan naar de benodigde centen was het nu tijd voor actie. Kunstenaar Günter Demig komt naar Zuid -en Noordbroek om daar de nodige Stolpersteine te leggen. Voor wie niet exact weet wat een Stolpersteine zijn, dan verwijs is naar Wikipedia. In het totaal worden er 27 stenen gelegd in Noord -en Zuidbroek en 1 in het naburige Nieuwolda.
Stolpersteine[1] (ook bekend als struikelstenen) is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig (1947, Berlijn). Hij brengt gedenktekens aan op het trottoir voor de huizen van mensen die door de nazi‘s verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven zijn. Deze Stolpersteine herinneren onder andere aan Joden, Sinti en Roma, politieke gevangenen, homoseksuelen, Jehova’s getuigen en gehandicapten. (lees verder)
Misschien een wat moeilijk moment, midden in de vakantie periode, maar daar heb je als organiserende vereniging of organisatie geen invloed op. Deze man zit zo vol en je moet blij zijn, wanneer hij tijd heeft om naar Zuidbroek te komen. Om 9.00 werden hier de eerste stenen gelegd en helaas kon ik daar niet bij aanwezig zijn. Maar om 12.00 werden er stenen gelegd in Noordbroek en uiteraard was ik daarbij aanwezig. Maar regen was daar enigzins de spelbreker voor een redelijke opnames en moest ik het doen met foto’s.
Tegen 13.45 volgde de legging van 1 steen in Nieuwolda, heel aangrijpend aangezien de dochter van de dhr Levie hierbij aanwezig was, samen met kleindochter (mede-initiatiefneemster Tieneke Beukema), achterkleindochter en zelfs achter achter-kleinkinderen. Een speciale dag van een periode uit de wereldgeschiedenis die beslist niet vergeten mag worden, maar waarbij mij ik me ook afvraag hoeveel mensen er nog wel eens stilstaan bij deze periode. De belangstelling was ondanks een advertentie in de plaatselijke krant niet echt groot te noemen, wellicht heeft dit dan ook weer te maken met de vakantie, al is het wel erg opvallend dat zelfs in 1 woning de bewoners achter hun huis waren maar niet kwamen kijken wat er voor hun huis gaande was.
Samen met het comité 4 en 5 mei zal er tzt nog iets plaats gaan vinden en zullen ook de schoolkinderen hierbij aanwezig zijn.
Het was een bijzondere en gedenkwaardige morgen in Zuid- en Noordbroek. 75 jaar geleden, in 1942 kregen in totaal 28 Joodse inwoners van de twee dorpen van de bezetter opdracht zich bij het station van Zuidbroek te melden. Vandaar vertrokken zij naar kamp Westerbork. In de weken en maanden daarna werden de meesten naar Auschwitz gebracht, enkelen naar Sobibor. Allen werden ze vermoord. Nabestaanden waren er nauwelijks. Hun buren, collega’s, klasgenoten of sportvrienden zijn inmiddels ook hoogbejaard of overleden. Zo verdeen de Joodse gemeenschap in deze dorpen naamloos en vergeten. De Duitse kunstenaar Günter Demnig begon in de jaren 1990 te denken over hoe de gedeporteerden konden worden herdacht. In tegenstelling tot het enorme Holocaustmonument in Berlijn kwam hij op het idee om juist heel kleine monumentjes te maken. Voor iedere gedeporteerde en vermoorde Jood, Roma of Sinti één. In 1996 werd het eerste struikelsteentje in het plaveisel in Berlijn-Kreuzberg gelegd. Inmiddels heeft hij in heel Europa ruim 61.000 Stolpersteine gelegd. De Historische Kring Menterwolde heeft de adressen van de Joodse inwoners van beide dorpen uitgezocht, en vandaag kwam Günter Demnig naar hier om de 28 stenen te leggen. Na driekwart eeuw komen de Joodse inwoners terug naar de plek waar zij als lid van de dorpsgemeenschap leefden. 28 van de zes miljoen. 28 mensen, met een leven, met alle aspecten van het menselijk bestaan, geluk, verdriet, succes en mislukking. Mensen die, net als wij, hun stempel drukten op hun gezin en omgeving. Mensen, net zo belangrijk als wijzelf. 28 mensen ontrukt aan de anonimiteit van de grote getallen. Het was indrukwekkend. Het is belangrijk.
In Nieuwolda werd de laatste Stolperstein gelegd. Voor Arent Levie. De enige Jood uit het dorp die gedeporteerd werd en werd vermoord. Bij de plechtigheid werd het aangrijpende gedicht van Willem Wilmink voorgedragen.
Ben Ali Libi
Op een lijst van artiesten, in de oorlog vermoord,
staat een naam waarvan ik nog nooit had gehoord,
Ben Ali Libi, de goochelaar
Met een lach en een smoes en een goocheldoos,
en een alibi dat-ie zorgvuldig koos,
Scharrelde hij de kost bij elkaar,
Ben Ali Libi, de goochelaar
Toen vonden de vrienden van weduwe Rost
Dat Nederland nodig moest worden verlost
Van het wereldwijd joods-bolsjewistische gevaar.
Ze bedoelden natuurlijk de goochelaar.
Wie zo dikwijls een duif of een bloem had verstopt,
Kon zichzelf niet verstoppen, toen er hard werd geklopt,
Er stond al een overvalwagen klaar
voor Ben Ali Libi, de goochelaar
In’t concentratiekamp heeft hij misschien
zij aardigste trucs nog wel eens laten zien
met een lach en een smoes, een misleidend gebaar
Ben Ali Libi, de goochelaar
En altijd als ik een schreeuwer zie
met een alternatief voor de democratie,
denk ik: jouw paradijs, hoeveel plaats is daar,
Voor Ben Ali Libi, de goochelaar
Voor Ben Ali Libi, de kleine schlemiel,
hij ruste in vrede, God hebbe zijn ziel.
Mooi stukje Maria…dankjewel
ja vond ik ook alleen heb er niet veel van geleerd, maar voor de rest prima gedaan!!
Bijzondere dag en deze waardevolle stenen mogen zeker vaker genoemd worden.