“Het maakt niet uit wat voor huidskleur of nationaliteit je hebt, want voor alle mensen geldt hetzelfde; ons bloed is rood, en wanneer je ons met een mes steekt, doet dat pijn”.
Als oudste van een Joodsgezin beloofd Lily haar vader op zijn sterfbed dat zij er altijd zal zijn voor haar moeder, jongere broers en zusjes. Wanneer elders in de wereld reeds wordt gesproken over de grote verliezen van Hitlers Duitsland en zijn nazi-regime wordt er Hongarije nog een ware volkerenmoord gepleegd. Ook Lily en haar familie ontkomen niet de deportatie naar een kamp en zo beland haar moeder met 5 kinderen in 1944 in Auschwitz. Een broertje is reeds te werk gesteld en al niet meer thuis. Bij aankomst in het kamp worden moeder en de jongste 2 kinderen gescheiden van de 3 oudere zusjes. Vanaf dat moment is het voor Lily en haar 2 zusjes en kwestie van overleven Na een onbezorgde en liefdevolle jeugd, is dit wel een totaal andere wereld, een wereld waarvan de kinderen tot op dat moment geen benul van hadden.
Maar Lily houdt de belofte aan haar vader in stand en doet er alles aan om haar 2 zusjes bij zich te houden net als de verscholen inhoud in de hak van haar schoen. Het zware werk, het weinige eten en het steeds weer verliezen van vriendinnen eisen hun tol. Het besef dringt tot haar door, dat ze haar moeder, haar jongste broertje en zusje nooit meer terug zal zien. Lily en haar twee zusjes overleven het kamp, de dodenmars en alle verschrikkingen.
Wanneer Lily na de oorlog een nieuwe start moet maken, willen ze maar één ding, weg gaan, weg uit Europa en samen naar Israel om daar in vrede te kunnen leven. Opzoek naar haar verdwenen broer, zal hij nog in leven zijn en wellicht komt er nog liefde op haar pad. Gaande weg vertelt Lily over haar leven, de mooie momenten en de liefde. Nimmer wordt er nog gesproken over de ontberingen van Auschwitz.
Toch zal Lily nogmaals een nieuwe stap moeten nemen, de stap naar wederom een nieuw begin, nu gaat het leven verder in Londen. Wordt dit het keerpunt in haar leven? Gaat Lily toch vertellen over de ontberingen in Auschwitz?
Dan komt er een moment waarop achterkleinzoon Dov een bankbiljet ziet met een geschreven tekst. De tekst van een Amerikaanse soldaat die Lily heeft opgevangen na de dodenmars. Dit is het moment dat Lily begrijpt dat de wereld moet weten wat er is gebeurd. Samen met Dov gaat ze via social media wederom de wereld vertellen wat er is gebeurd en dat dit nimmer vergeten mag worden.
Het is fascinerend verhaal van de 98 jarige Lily, een meisje die het meest onbegrijpelijk meemaakt, die als vrouw en moeder nooit sprak over haar verleden maar die als oma de gehele wereld verteld wat er is gebeurd en wat er nooit weer mag gebeuren. Maar helaas ook ziet dat dit nog steeds de realiteit van elke dag is.
“Als we ons de geschiedenis niet blijvend herinneren, kunnen we de toekomst niet veranderen”.
Dit boek heb ik dus mogen lezen via leesclub Hebban. Voor de lezers onder ons, maak ook eens een gratis account aan in Hebban, je krijgt daar de leukste tips wat betreft boeken en regelmatig starten ze een leesclub op waar je je kunt inschrijven en mag mee praten omtrent het te lezen boek.
Lily is op.9 oktober 2024 in Londen overleden.