Onze zomerreis van de Historische Kring Menterwolde staat in het teken van het feit dat het 450 jaar
geleden is dat de slag bij Heiligerlee heeft plaatsgevonden. Dit veelgeroemde wapenfeit werd kort daarna overschaduwd door het feit dat de overwinnaars van Heiligerlee twee maand later volledig in de pan werden gehakt nadat men klem was gezet tussen Eems en Dollard. Alleen diegenen die een bootje te pakken konden krijgen of
die de zwemkunst machtig waren maakten een kans om aan de omsingeling van het Spaanse leger te ontsnappen. Volgens deoverlevering kwamen er op het schiereiland bij Jemgum duizenden soldaten om. Sommige bronnen spreken over 6000 personen. Maar laten we op 23 mei 1568 beginnen bij de overhaaste
terugtocht van het huurlingen leger dat werd aangevoerd door de broers Lodewijk (30) en Adolf (28) van Nassau. Deze jongens waren voor geld te huur en vochten geregeld mee in andermans leger. Nu dus in opdracht van hun broer Willem van Oranje. De poging om de stad Groningen aan hun kant te krijgen was de voorgaande weken
jammerlijk mislukt en door de oprukkende weerstand van het stadsleger en de naderende Spaanse legers trok men zich terug uit Appingedam richting Duitsland.
Onze route begint in Heiligerlee bij het museum “De slag bij Heilgerlee”.
Lodewijk wierp verder rond Groningen een vijftal schansen op maarkreeg ook een tekort aan voeding daar de Generaal Hertog van Alba de admiraal van Boshuizen met enige schepen naar de Eems voor Delfzijl gezonden had. Bij de uitvallen van de stad raakte nu ook de graaf van Megen gewond en kostte het aan beide zijden honderden
levens. Alba zond 10 vaandels HoogDuitsers, een Waals regiment en nog vijf extra vaandels. Daarnaast zond hij ook nog Erik van Brunswijk met 1500 paarden uit Deventer. Hij verbood de aanvoerders om slag te leveren voordat hij zelf aanwezig was. Toen Alba hierheen kwam nam hij nog eens vijftien vaandels van het regiment van Napels en ook nog eens twintig vaandels Sicilianen met zestien stukken geschut mee. Bij elkaar duizenden soldaten dus.
Op 14 juli kwam Hertog Alba met zijn zoon de Groot prior van Malta aan in Groningen en begon gelijk aan de tegenaanval met een overmacht aan manschappen. Lodewijk trok zich terug over Slochteren naar Winschoten en vervolgens naar Bellingwolde. Door onze dorpen moet het wel een geweldige optocht zijn geweest van meerdere dagen aan soldaatvolk, soetelaars, paardenvolk en honderden karren met voorraad en geschut.
Vanuit Heiligerlee, gaan wij richting de schans bij Winschoten, daarna richting Oudeschans, ook daar bezoeken wij het museum om vervolgens de weg te vervolgen riching Bellingwolde. Nabij de kerk is er tijd voor een lunch.
Graaf Lodewijk trok zich terug in OostFriesland bij Jemgum maar werd daar door de overmacht klem gezet en tot de strijd gedwongen. Alba zette de onderkant van het schiereiland dicht. Omgeven door de Dollard en de Eems kon men geen kant meer op. Er is in beschrijvingen sprake van verraad en muiterij. Alba zelf schrijft in zijn verslag dat Lodewijk naakt de Eems over is gezwommen. Sommige bronnen spreken wel van zesduizend doden.
Op de terugweg van de soldaten van Alba worden als wraak op de dood van Aremberg, dorpen in brand gestoken en vrouwen verkracht. Na de slag vorderde Alba het maken van een “kasteel”schans voor de Herepoort in Groningen en werden met terugwerkende kracht veel “onroomsen” gedood die tot dan toe in Groningen getolereerd werden. Daarna vertrok Alba met het krijgsvolk naar Brabant waar Willem van Oranje bezig was met het formeren van een nieuw leger. Hij liet in Groningen een Duits regiment achter dat hier vreselijk te keer ging in stad en ommeland.
Later werd dit regiment vervangen door zes vaandelen Waalen wat ook geen succes was. Toen in 1594 deze troepen de stad moesten verlaten werd op de martinitoren een vreugde vuur ontstoken waarbij de hele top is verbrand.
Vanuit Bellingwolde, steken wij de grens over en komen via Weener in het Duitse Jengum. Hier gaan we met een gids door het dorp.
